Intuicyjnie ludzie wyczuwali związek ciała i umysłu już od tysięcy lat. Teraz jednak dzięki nauce wiemy już, że faktycznie są one ściśle powiązane. Mówi się, że w zdrowym ciele zdrowy duch. Nie można już obecnie zaprzeczyć, że jest to prawda. Podobnie zdrowy umysł działa dobrze na zdrowie fizyczne. Często podczas dyskusji na ten temat pada słowo psychosomatyka. Czym psychosomatyka właściwie jest? Co to są choroby psychosomatyczne i skąd się biorą?
Czym jest psychosomatyka?
Jest to dziedzina wiedzy zajmująca się, ujmując to najogólniej, powiązaniem psychiki ze zdrowiem fizycznym. Bada, jaki wpływ na organizm człowieka mogą mieć negatywne czynniki psychiczne – na przykład przy powstawaniu chorób. Jest odpowiedzią dla wielu osób, którym pozornie nic nie jest, a jednak bezustannie cierpią. Lekarze rozkładają ręce, a wyniki badań wracają prawidłowe. W takiej sytuacji odpowiedzią może być właśnie ta dziedzina nauki.
Skąd biorą się i czym są choroby psychosomatyczne?
Choroby psychosomatyczne to takie, których w zasadzie nie da się racjonalnie wyjaśnić. Nie da się jednoznacznie ustalić ich pochodzenia ani przyczyn ich występowania, co utrudnia także ich wykrywanie i leczenie. Na nic w takich przypadkach nie zdadzą się tradycyjne badania: morfologia krwi, rezonans czy tomografia. Może to być bardzo frustrujące zarówno dla lekarza, jak i pacjenta. Obecnie jako źródło chorób psychosomatycznych przyjmuje się występowanie szeregu czynników, zarówno na płaszczyźnie społecznej i psychicznej, jak i biologicznej.
Podwyższone ryzyko zapadnięcia na nie wydają się mieć osoby, które miały w dzieciństwie lub obecnie mają trudną sytuację domową. Może to być przemoc, znęcanie się psychicznie czy alkoholizm rodziców. Takie czynniki wywołują nie tylko oczywistą traumę psychiczną, ale w wielu przypadkach mogą prowadzić także do występowania objawów fizycznych. Generalnie bardziej narażone na choroby są także osoby o osłabionym w wyniku długotrwałego odczuwania stresu układzie odpornościowym.
Jakie mogą być choroby psychosomatyczne?
Tego typu choroby mogą wbrew pozorom być bardzo zróżnicowane i obejmować różne układy organizmu. Bardzo często występują na przykład choroby układu trawiennego. Mogą się one objawić na przykład w formie wrzodów żołądka lub zespołu jelita wrażliwego. Spotkać się można także z biegunkami i nudnościami, które występują na pierwszy rzut oka bez żadnej konkretnej przyczyny. Do tego dochodzą chociażby astmy, migreny czy alergie.
W skrajnych przypadkach czynniki psychiczne mogą nawet prowadzić do rozwinięcia się nowotworu, choroby Parkinsona czy niepłodności. Choroby psychosomatyczne mogą więc być bardzo poważne i nie należy ich ignorować. Wielu pacjentów oskarża lekarzy o kłamstwo lub brak wiedzy, kiedy ten oświadcza im, że problem leży w głowie i rozwiązaniem nie jest zabieg lub operacja. Ciężej jest nam zaakceptować tego typu choroby, ponieważ nie da się ich łatwo wytłumaczyć, skategoryzować i wyleczyć. Nieleczenie ich jednak może skończyć się tragedią.
Jak leczyć choroby psychosomatyczne?
Osoby cierpiące na choroby psychosomatyczne z reguły kieruje się do psychologa lub psychiatry, którzy najlepiej są w stanie pomóc w tego typu przypadkach. W zależności od objawów i indywidualnych uwarunkowań stosuje się różne terapie. To, co działa na jednego dla drugiego może być całkowicie nieskuteczne. Chociaż do pewnego stopnia taka zależność działa także przy tradycyjnych chorobach, tutaj jest ona znacznie silniejsza. Nie powinno się więc zniechęcać i oczekiwać natychmiastowych efektów, a cierpliwie czekać i próbować. Do rodzajów terapii należy chociażby terapia humanistyczna, behawioralno-poznawcza czy psychoanaliza, a w ostatnim czasie coraz większej popularności nabiera także praktyka uważności (z języka angielskiego mindfulness).
Co ciekawe, bardzo dobre efekty obserwuje się także przy zastosowaniu techniki placebo, a więc leczenia poprzez nieleczenie, a samą sugestię (przyjmowanie tabletek czy syropów bez żadnej faktycznej właściwości leczniczej). W ostateczności na choroby psychosomatyczne przepisuje się także leki uspokajające lub przeciwdepresyjne, stara się jednak tego unikać na rzecz innych, mniej inwazyjnych rozwiązań. Ważne jest, aby wybrać odpowiedniego lekarza. Zły specjalista może nie dość, że nam nie pomóc, to jeszcze pogłębić problem. Warto zapoznać się z opiniami w Internecie i sprawdzić, czy dany psycholog lub psychiatra ma doświadczenie właśnie w leczeniu chorób psychosomatycznych. Może się okazać, że nie pierwszy, ani nawet nie drugi wybór okaże się tym właściwym. W końcu jednak z pewnością natrafimy na kogoś, kto będzie chciał i potrafił nam pomóc. Wcześniej jednak należy definitywnie ustalić, że choroba rzeczywiście ma podłoże psychosomatyczne. Diagnozę należy zaczynać od przeprowadzenia badań tak, aby wykluczyć istnienie choroby typowej.
Psychosomatyka jest bardzo ciekawą dziedziną wiedzy, na którą zaczyna się kłaść coraz większy nacisk. Nie powinno się jej lekceważyć, ponieważ uważa się, że nawet kilkanaście procent wszystkich schorzeń doświadczanych przez ludzi jest w istocie chorobami psychosomatycznymi.